Η άλλη όψη της... φιλοξενίας

Φιλοξενούμε ένα πολύ καλό πόστ από το μπλόγκ Κύπρος και πολιτική. 
3 May 2013

Αποκωδικοποιώντας την κατασκευη/προβολη μιας δημοσκόπησης: οι επιλεκτικες αναφορες για να διευκολυνθεί η κυβέρνηση και η ψήφιση του Μνημονίου. Οι διαφαινόμενες τάσεις πίσω από τα παράδοξα των αριθμών

Την Κυριακή, 28/4, η Καθημερινή της Κυριακής πρόβαλε πρωτοσέλιδα μια δημοσκόπηση της
 εταιρείας Symmetron με τίτλο «Φταίνε Χριστόφιας και Βγενόπουλος».

 Βλέποντας τα στατιστικά στοιχεία και την επιλεκτική προβολή τους,  μπορούσε κάποιος να θεωρήσει ότι είναι άλλη μια δημοσκόπηση με παράδοξα και αντιφατικά αποτελέσματα – σύμπτωμα ίσως της εποχής. Αν δει, όμως, κάποιος την πρακτική των κυπριακών ΜΜΕ τα τελευταία χρόνια, θα πρέπει να θεωρείται μάλλον ως δεδομένο, ότι προσπαθούν να χειραγωγήσουν την κοινή γνώμη – ιδιαίτερα σε σχέση με τις τράπεζες, αλλά και τις εκστρατείες ενάντια στην αριστερά και την προηγούμενη κυβέρνηση.[1] Και σε αυτό το πλαίσιο, θα συμφωνούσε και ο διευθυντής σύνταξης της εφημερίδας, ο οποίος είχε την εντιμότητα να παραδεχθεί το περασμένο χρόνο ότι οι τράπεζες και τα οικονομικά συμφέροντα, ευρύτερα, καθορίζουν την πολιτική των εφημερίδων. Σε αυτό το πλαίσιο, αν ασχοληθεί κάποιος με το θέμα, τότε λογικά θα πρέπει να θεωρήσει ότι είναι αναγκαίο να διερευνηθεί κατά πόσο ο πρωτοσέλιδος τίτλος - όπως και τα θέματα, τα οποία επιλέχθηκε να προβληθούν σε δυο κείμενα στο εσωτερικό της εφημερίδας - αντικατοπτρίζουν, τουλάχιστον, τα «τεκμήρια».

Το δεύτερο ζητούμενο, είναι ο βαθμός που μπορεί κάποιος παρατηρητής να διαγνώσει αντιφατικά ή παραπλανητικά στοιχεία, τα οποία λειτουργούν ως «σπρώξιμο»-ενίσχυση συγκεκριμένων συμφερόντων και τάσεων. Όπως φάνηκε και στις προεδρικές εκλογές, οι δημοσκοπήσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τέτοιους σκοπούς.

Μετατόπιση έμφασης

Με δεδομένο ότι το επίμαχο και ανοικτό ζήτημα των τελευταίων χρόνων είναι η διαμάχη για τις τράπεζες, αλλά και για τη λιτότητα την οποία εκφράζει το μνημόνιο και η τρόικα, η σχετική δημοσκόπηση δεν προέκυψε σε κενό. Δημοσιοποιήθηκε, λίγες μέρες πριν τη οριακή ψήφιση του μνημονίου στη βουλή και ενώ στην κυπριακή κοινωνία φαίνεται να υπάρχει μια διάχυτη, έστω και μη εστιασμένη ακόμα, δυσφορία. Και τη συγκεκριμένη περίοδο, η κυβέρνηση είχε αναλωθεί μέσα από τα δίκτυά της στα ΜΜΕ να εστιάζει την επίθεσή της στην προηγούμενη κυβέρνηση. Στη δημοσκόπηση της Καθημερινής, τα ποσοστά έγκρισης του νυν Προέδρου και της κυβέρνησής του είναι αρκετά χαμηλά: ο βαθμός μη- «ικανοποίησης» (λίγο ή καθόλου ικανοποιημένος) από τον τρόπο αντιμετώπισης της κρίσης φτάνει το 66%, ένα ποσοστό 61% δεν εμπιστεύεται («λίγο ή καθόλου») την κυβέρνηση, -  ο βαθμός εμπιστοσύνης «κυμαίνεται γύρω στο 38%». Ενώ ακόμα και στην προσωπική ερώτηση αν «εγκρίνεται ή απορρίπτεται» η άσκηση των καθηκόντων από τον Πρόεδρο, μόνο 43% εγκρίνει, ενώ ένα ποσοστό 55% δεν πιστεύει ότι η «σημερινή κυβέρνηση είναι ικανή να μας βγάλει από την οικονομική κρίση». Αυτά, όμως, τα στοιχεία, τα οποία λογικά θα μπορούσαν να ήταν πρωτοσέλιδα, ή έστω σε ένα εσωτερικό τίτλο, αφού αφορούν την νυν κυβέρνηση, βασικά, συγκαλύπτονται στο εσωτερικό του κειμένου, ενώ στους τίτλους γίνεται σαφής προσπάθεια να προβληθούν αρνητικά ποσοστά για άτομα ή θέματα, τα οποία ήταν στόχος της κυβερνητικής προπαγάνδας.

Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν δυο ειδών ερωτήσεις για τις ευθύνες «για την σημερινή οικονομική κρίση»: στην μια ερώτηση η διατύπωση ζητά «ποιά τρία πρόσωπα ευθύνονται περισσότερο», ενώ στην άλλη, η έμφαση  για το «ποιός ευθύνεται περισσότερο» εστιάζεται σε μόνο δύο επιλογές - την «κυβέρνηση Χριστόφια» και την «κυβέρνηση Αναστασιάδη». Είναι ενδιαφέρον, όμως, για την κατασκευή κατεύθυνσης των ερωτήσεων, ότι στην προηγούμενη ερώτηση αναφέρονται τρεις υπουργοί της κυβέρνησης Χριστόφια - Σταυρακης, 48%, Σιαρλη 17%, Καζαμίας 5% - ενώ μόλις ένας της κυβέρνησης Αναστασιάδη - Σαρρής 26% - ο οποίος, όμως, ήταν και τραπεζίτης. Έτσι, ο πρωτοσέλιδος τίτλος, που ταύτιζε το Βγενόπουλο - ο οποίος μαζί με τον Ορφανίδη είχαν τα μεγαλύτερα ποσοστά ανάμεσα στα «πρόσωπα» με ευθύνες, αλλά ο Ορφανιδης δεν μπήκε στο πρωτοσέλιδο - με το «Χριστόφια» είναι και ελαφρώς παραπλανητικός (η ερώτηση δεν αφορούσε το Χριστόφια ως άτομο, αλλά την «κυβέρνηση»), ενώ η διαφοροποίηση και η κωδικοποίηση των ερωτήσεων κατεύθυνε, ουσιαστικά, τις απαντήσεις – οι ευθύνες των τριών υπουργών έφθαναν το 70%, ενώ οι συνολικές ευθύνες της «κυβέρνησης Χριστόφια» ήταν 79%.

Παραπλανητικές σιωπές

Η σκόπιμη παραπλάνηση φαίνεται ξεκάθαρα στην αναφορά για τα ποσοστά των κομμάτων: Παρουσιάζονται δύο γραφικές παραστάσεις, που δείχνουν πτώση του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ – με σαφώς μεγαλύτερη πτώση του ΔΗΣΥ στη γραφική απεικόνιση. Στη σχετική αναφορά, όμως, υπάρχει μια παράξενη σιωπή και παραπλανητική εστίαση – δεν αναφέρεται πόσο έπεσαν τα δυο κόμματα - και ενώ υπάρχει επιλεκτική εστίαση στο ΑΚΕΛ, ο ΔΗΣΥ δεν αναφέρεται καθόλου. Στην αναφορά στα κόμματα, το θέμα γίνεται κωμικό, αφού στην περίπτωση του ΑΚΕΛ αναφέρεται σε «εκροές», άρα απώλειες, ενώ στην περίπτωση του ΔΗΣΥ, παρά τις μεγαλύτερες απώλειες, όχι μόνο δεν γίνεται καμιά αναφορά σε αυτό – αντίθετα αναφέρονται «εισροές». Μάλλον, αποτελεί μια προσπάθεια να αποφευχθεί αναφορά στα προβλήματα του ΔΗΣΥ. Η μόνη σχετική αναφορά θαμμένη μέσα στο κείμενο είναι αυτή για το ότι 31% των οπαδών του ΔΗΣΥ είναι δυσαρεστημένοι με τη διαχείριση της κρίσης, εκ μέρους της κυβέρνησης.

Μπορεί, κατά συνέπεια, να υποθέσει κάποιος ότι η εφημερίδα έσπρωξε τα τεκμήρια προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της θέσης της κυβέρνησης.

Οι τίτλοι που δεν προβλήθηκαν

Αν δούμε τις τάσεις, σε αυτό το πλαίσιο παρατηρούνται μια σειρά από ενδιαφέρουσες εναλλακτικές ερμηνείες, οι οποίες θα μπορούσαν να είναι τα πρωτοσέλιδα:

1. Φταίνε οι τράπεζες λέει για πρώτη φορά η πλειοψηφία. Είναι η πρώτη δημοσκόπηση, σύμφωνα με την οποία θεωρείται ξεκάθαρα ότι οι τράπεζες έχουν την πρώτιστη ευθύνη για την κρίση . Στην ερώτηση «ποιοί δυο θεσμοί ή οργανισμοί πιστεύετε ότι ευθύνονται περισσότερο για την κρίση οι «τράπεζες – διευθυντές και σύμβουλοι» έρχονται πρώτοι με 68%. Ακολουθεί το πολιτικό σύστημα - που περιλαμβάνει κυβέρνηση και βουλή - με 63% και  μετά η Κεντρική Τράπεζα με 48%. Η δημόσια υπηρεσία, οι συντεχνίες και οι εργοδοτικές οργανώσεις θεωρείται ότι έχουν ευθύνη σε ελάχιστα ποσοστά κάτω των 10%. Σε αυτό το πλαίσιο, οι ευθύνες στον τέως πρόεδρο Χριστόφια με ποσοστό 79%, φαίνονται σαφώς παράδοξες και ύποπτες ως ποσοστό, αφού το συνολικό ποσοστό ευθύνης των πολιτικών - κυβέρνησης και βουλής φθάνει στο 63%.
2. Εκτίναξη της αμφισβήτησης της Ε.Ε. στο 89%, ενώ ήδη το 31% επιθυμεί αποχώρηση από το ευρώ. Η αρνητική στάση απέναντι στην Ευρώπη έχει εκτοξευθεί στο εντυπωσιακό 89%, το οποίο δείχνει έλλειψη εμπιστοσύνης. Αυτό είναι και πάλι παράδοξα αντιφατικό σε σχέση με ένα άλλο στοιχείο, το οποίο η εφημερίδα επέλεξε να προβάλει στον τίτλο του εσωτερικού άρθρου - «φταίνε οι δικοί μας, όχι οι ξένοι λέει το 84%». Αν, όντως, «φταίνε οι δικοί μας», και όχι «η τρόικα και το ΔΝΤ» - σύμφωνα με την ερώτηση - τότε γιατί η δυσφορία με την Ε.Ε.; Στην καλύτερη των περιπτώσεων μπορεί να θεωρήσει κάποιος τις δυο απαντήσεις αντιφατικές και αποτέλεσμα του πλαισίου των ερωτήσεων – αν η ερώτηση «ποιος φταίει; Το κυπριακό πολιτικό οικονομικό κοινωνικό σύστημα ή η τροικα/ΔΝΤ», ήρθε μετά από μια σειρά ερωτήσεων για εσωτερικές ευθύνες, ουσιαστικά προδιαθέτει τον  ερωτηθέντα να πει ότι φταίνε όλοι αυτοί. Και πάλι, όμως, είναι πιθανό να σπρώχτηκαν σχετικά οι αριθμοί, αν η γενική κατεύθυνση της εφημερίδας ήταν να πιέσει για αποδοχή του μνημονίου σε μια αναμέτρηση που θα μπορούσε να ήταν ρευστή, αν ξεσπούσε ανάλογη ανοιχτή δημόσια πίεση, όπως τον Μάρτιο. Πάντως, η καταγεγραμμένη τάση για αποχώρηση από το ευρώ είναι ήδη ισχυρή, με ποσοστό 31% σε μια περίοδο, όπου το θέμα τέθηκε μόνο έμμεσα και μόνο από το ΑΚΕΛ.
3. Σχετική αποτυχία της κυβερνητικής εκστρατείας ενάντια στον Π. Δημητριάδη. Με δεδομένη την επίθεση, που αντιμετώπισε ο Π. Δημητριάδης από την κυβέρνηση, η οποία προσπάθησε, αρχικά, να του φορτώσει την ευθύνη για τις αποφάσεις της - και μετά στην προηγούμενη κυβέρνηση - το ότι μόλις το 43% τον θεωρεί υπεύθυνο, αποτελεί, μάλλον, αποτυχία της κυβερνητικής εκστρατείας, η οποία έγινε με τη συμπαράσταση της πλειοψηφίας των ΜΜΕ. Και αν αναλογιστεί κάποιος ότι 92%, σύμφωνα με άλλη ερώτηση, δεν εμπιστεύεται την Κεντρική Τράπεζα, τότε, λογικά, το βάρος σαφώς πέφτει στον κ. Ορφανίδη, τις ευθύνες του οποίου προσπάθησε και πάλι να συγκαλύψει η πρωτοσέλιδη, τουλάχιστον, κωδικοποίηση της δημοσκόπησης. Ανάλογα μπορεί να συμπεράνει κάποιος και για τις ευθύνες που αποδίδονται στις τράπεζες γενικά, παρά την κυβερνητική προσπάθεια να μετατοπιστεί η έμφαση αλλού – αν και η εστίαση στο Βγενόπουλο για να συγκαλυφθούν οι ευθύνες άλλων, φαίνεται να λειτούργησε. Πάντως, αξίζει να αναφερθεί ότι η εφημερίδα, αν και ανήκει σε φιλοκυβερνητικό ιδιοκτήτη, δεν στήριξε τις επιθέσεις ενάντια στον κ. Δημητριάδη. Άρα, εδώ, δεν υπήρχε κίνητρο για σπρώξιμο των αριθμών
4. Αμφισβήτηση των δικαστών, αλλά εκτίμηση για τον Π. Κληρίδη. Ένα αξιοσημείωτο αποτέλεσμα είναι η εμπιστοσύνη στο Γενικό Εισαγγελέα, που είναι το μόνο άτομο που έχει περισσότερες θετικές - 47% - παρά αρνητικές απόψεις   - 44% - -  αν και ο θεσμός της Γενικής Εισαγγελίας αμφισβητείται από το 66% , όπως και οι δικαστές από το 64%.
5. Η πλειοψηφία επιμένει να αντιτίθεται στις ιδιωτικοποιήσεις – ενώ αναπτύσσεται και μια ενδιάμεση κατηγορία. Στο θέμα των ιδιωτικοποιήσεων καταγράφεται και πάλι μια πλειοψηφική τάση ενάντια στην ιδιωτικοποίηση: 44% είναι υπερ του να παραμεινουν οι ημικρατικοι «όπως είναι σημερα» και 38% με «μερικη ιδιωτικοποίηση» αλλα «με πλειοψηφία στο κράτος». Η πλήρης ιδιωτικοποίηση παίρνει μόλις το 15%. Με δεδομένο ότι η εφημερίδα τείνει προς τις ιδιωτικοποιήσεις στις οικονομικές της σελίδες, είναι αξιοσημείωτο ποσοστό.

---

[1] Η εφημερίδα προσπαθεί να καλύψει το χώρο στον οποίο κινείτο πριν λίγα χρόνια η εφημερίδα Πολίτης – από τη φιλελεύθερη δεξιά, μέχρι μέρος της αριστεράς με ένα είδος σοβαρότητας και όσο τον δυνατόν πιο πλουραλιστικής αντιμετώπισης των γεγονότων. Και αυτό διασφαλίζεται προς τον παρόν και με μια σειρά δημοσιογράφων που έχουν μια εγκυρότητα και χαίρουν σεβασμού για την προσπάθεια τους να είναι κάπως ανεξάρτητοι. Όπως και ο Πολίτης, ωστόσο, ο οποίος μετατράπηκε πια σε κομματική εφημερίδα με τάσεις κίτρινης δημοσιογραφίας, το βασικό ρόλο τον έχει ο ιδιοκτήτης. Και η ιδιοκτησία ανήκει σαφώς στο χώρο της δεξιάς.