Η άλλη όψη του ... Brexit/Remain

Η παρούσα Ευρωπαϊκή Επιτροπή με το που ανάλαβε καθήκοντα το Νοέμβριο 2014 στη βάση των προεκλογικών δεσμεύσεων του Πρόεδρου Γιούνκερ είχε θέσει ως ένα από τους βασικούς πυλώνες της διακυβέρνησης της την παραμονή του Ηνωμένου Βασιλείου (ΗΒ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Για αυτό το σκοπό δημιούργησε ειδικό χαρτοφυλάκιο μέσα από το οποίο θα στηριζόταν η διαπραγμάτευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με το Ηνωμένο Βασίλειο. Διακηρυγμένος στόχος της διαπραγμάτευσης η παραμονή στη βάση μιας συμφωνίας που και οι δύο πλευρές θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την παραμονή.

Το Ηνωμένο Βασίλειο έθεσε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μια σειρά από ζητήματα με αιχμή του δόρατος  το ζήτημα της ενδυνάμωσης της κοινής αγοράς και  της μετανάστευσης. Κάτω από αυτή την ομπρέλα έθεσε το ζήτημα επιδόματος για τα παιδιά μεταναστών (να σταματήσει η αποστολή επιδόματος από τους γονείς μετανάστες στα παιδιά τους πίσω στην πατρίδα τους), τη ρύθμιση (μείωση) των ωφελημάτων για τους μετανάστες από άλλες χώρες της  ΕΕ,  διατήρηση της αγγλικής λίρας και την εισαγωγή ασφαλιστικών δικλίδων (έναντι προνοιών που ισχύουν στην Ευρωζώνη) για τις εμπορικές υπηρεσίες στο Λονδίνο (city of London). Έθεσε επίσης τον οριστικό διαχωρισμό του από την πρόνοια του «ever close Union» με τρόπο που να μην δεσμεύει το ΗΒ. 

Στη συνάντηση του Davos τον Ιανουάριο 2016 ο Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, και ενώ οι διαπραγματεύσεις ήταν σε εξέλιξη, έριξε το μπαλάκι στη ΕΕ τονίζοντας ότι ο ίδιος θα ήθελε το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης να είναι τέτοιο που να τον βοηθήσει να στηρίξει την παραμονή της χώρας του. Μάλιστα άφηνε να νοηθεί ότι έχει αρκετό χρόνο στη διάθεση του μέχρι το καλοκαίρι του 2017 ώστε να καταλήξουν σε μια τέτοια  πρόταση. Ταυτόχρονα, ξεκαθάριζε ότι σε καμιά περίπτωση δεν είχε αμφιβολία ότι το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να ευδοκιμήσει και εκτός της ΕΕ.

Αμέσως μετά το Davos είχα γράψει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δείχνει να είναι το ισχυρό  μέρος στη διαπραγμάτευση εννοώντας ότι ήταν πιο έτοιμο και για τα δύο ενδεχόμενα, παραμονής ή αποχώρησης. Υπενθυμίζω ότι ήδη από τον Ιούλιο 2012 η κυβέρνηση του ΗΒ ανακοινώσε τη διεξαγωγή μελέτης (Review of the Balance of Competences between the United Kingdom and the EU) στην οποία θα εξέταζε τα οφέλη και τα αρνητικά της συμμετοχής του ΗΒ στην ΕΕ ανά χαρτοφυλάκιο. «the Review will be an audit of what the EU does and how it affects us in the United Kingdom».   Η μελέτη κυκλοφόρησε τον Μάρτιο 2015 και αξιοποιήθηκε στη διαχείριση της διαπραγμάτευσης από το ΗΒ. Ενδεικτικά, στο χαρτοφυλάκιο της γεωργίας η μελέτη καταλήγει ότι εκτός της ΕΕ δύσκολα το ΗΒ θα μπορέσει να προσφέρει στους γεωργούς της τα κονδύλια που ήδη προφέρονται μέσω της κοινής γεωργικής πολιτικής (Common Agricultural Policy) της ΕΕ. Στo χαρτοφυλάκιο για τη διεύρυνση της ΕΕ, λόγου χάριν,  καταλήγει ότι σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να υπάρξει διεύρυνση στην  παρούσα περίοδο αλλά και οποιαδήποτε συζήτηση για διεύρυνση (enlargement) στο μέλλον θα πρέπει να διερευνηθεί μέσω άλλων κριτηρίων (πιο αυστηρών). Η μελέτη ασκεί κριτική στο γεγονός ότι οι χώρες μετά την ένταξη τους αφήνονται πλέον χωρίς «επαρκή επιτήρηση».

 Η μελέτη αυτή αξίζει να διαβαστεί. Αξίζει να διαβαστεί ως λογική (εγχειρίδιο) προετοιμασίας για διαπραγμάτευση αλλά και ως προς το περιεχόμενο της για το τι ακριβώς σημαίνει η παραμονή μιας χώρας όπως το ΗΒ στην ΕΕ. Εκτιμώ ότι αντίστοιχη μελέτη οφείλει να έχει το κάθε κράτος.

Η συζήτηση που ακολούθησε κατά την περίοδο προ του δημοψηφίσματος,  τόσο εσωτερικά στο ΗΒ όσο και εξωτερικά, σε καμία περίπτωση δεν άγγιξε την ουσία του ζητήματος. Ήταν τόσο αντιφατικά τα επιχειρήματα εκατέρωθεν που οι πληγές τόσο για το ΗΒ όσο και την ΕΕ την επόμενη μέρα του δημοψηφίσματος και ανεξαρτήτως αποτελέσματος δεν μπορούν πλέον να επουλωθούν. Αναπόφευκτα η επόμενη μέρα θα βρει παρόμοιες τάσεις σε διάφορα μέρη της ΕΕ. Το γεγονός ότι οι υπέρμαχοι του Remain ενώ μιλούσαν για δέσμευση σε τάχα πανευρωπαϊκές «αρχές» ουδέποτε απάντησαν για τη θεσμική και αξιακή υποχώρηση της ΕΕ στα ζητήματα των προσφύγων ή στα ζητήματα ελεύθερης διακίνησης και κοινωνικών ωφελημάτων δείχνει το ερμαφρόδιτο του επιχειρήματος περί κοινών ευρωπαϊκών αξιών . Οι δε υπέρμαχοι του Brexit  εξάντλησαν τα επιχειρήματα τους γύρω από τα ζητήματα ταυτότητας και τάχα αυτοδιάθεσης (μιλά μια πρώην αποικιακή δύναμη!) συνδυάζοντας σε ένα λαϊκίστικο λόγο εθνικιστικά, ρατσιστικά  και απομονωτικά στοιχεία.

Στην Κύπρο δε η δημόσια συζήτηση για αυτό το θέμα ήταν ανύπαρκτη εκτός από κάποιες επιπόλαιες αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα για τάχα αρνητικές συνέπειες από τυχόν Brexit. Από πλευράς κυβέρνησης αλλά και πολιτικών κομμάτων καμία ανάγκη συζήτησης δεν πρόεκυψε και μάλλον, ως συνήθως, θα καρτερούμε υπομονετικά για τα όποια αποτελέσματα να μας αγγίξουν για να διαπιστώσουμε τελικά ότι ίσως θα έπρεπε να είχαμε κάνει κάτι εκ των προτέρων.